Ang Pagtataguyod Sa Wikang Pambansa Sa Mas Mataas Na Antas Ng Edukasyon At Lagpas Pa

ANG PAGTATAGUYOD SA WIKANG
PAMBANSA SA MAS MATAAS NA ANTAS
NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
REHIYONAL NA LINGGWA FRANKA
–
BARAYTI NG WIKA
–
Ibinibigay na kahulugan ng salita
barayti ang pagiging uri, kalagayan
o kalidad ng pagiging iba-iba o
pagkakaroon ng dibersidad at sap
unto ng usaping pang wika,
maituturing na ang salitang barayti
ay tumutukoy sa iba’t ibang uri ng
wika.
DAYALEK
–
YUNIBERSAL LINGGWA FRANKA
–
Wikang sinasalita o ginagamit nang
higit na nakararaming tao sa
daigdig. Sa kasalukuyan ay may
tatlong wikang namamayani sa
daigdig at ginagamit ng milyongmilyong tao. Ang INGLES, FRANSES
at MANDARIN.
–
–
Halimbawa:
Cebuano + tagalog + ingles
Ilokano + tagalog + ingles
Bikol + tgaalog + ingles
Baryant o uri ng wikang sinasalita
sa isang tiyak na geographical na
lokasyon. Ito rin ang sinasabing
mga pagkakaiba sa loob ng isang
wika na madalas ay nasa aksent,
leksikokgrapiya at pagbigkas ang
pagkakaiba.
REHIYONAL NA DAYALEK
PAMBANSANG LINGGWA FRANKA
Wikang sinasalita o ginagamit sa
isang
bansa.
FILIPINO
ang
pambansang wika ng Pilipinas at
ito ay ipinag-utos ng Artikulo 14
seksyo n 6 at 7 ng 1987
konstitusyon.
1. Purong Tagalog o Puristik Tagalog
• Lumilikha ng mga salita sa halip
na manghiram. Damang-dama
ng mga tagapagtaguyod nito
ang
kanilang
pagiging
makabayan.
2. Taglish/Engalog
• Magkaiba ang taglish sa Engalog
bagamat
parehong
nanghihiram sa Ingles. Ang
Taglish ay mas maraming
bahagi ng salita ay wikang
tagalog
samantalang
ang
Engalog mas maraming salita
ang sa Ingles.
3. Bertaglish
• Pinagsa-samang
wikang
bernakular, tagalog at English
ang ibig sabihin ng bertaglish
Komon na wika sa rehiyong may
iba’t ibang wikang sinasalita.
Halimabawa nito ay ang rehiyon ng
Ka-Ilokanuhan gaya ng Ilocos
Norte, Ilocos Sur, Cagayan, Isabela,
Panggasinan, at Cordillera. Ilokano
ang nagsisilbing Linggwa franka sa
mga lugar na ito.
Wikang ginagamit sa isang lugar na
sa loob ng maraming taon, na
kinakikitaan ng pagkakaiba sa
bigkas, anyo ng salita at sintaks
nito.
SOSYAL NA DAYLEK
–
Pagkakaiba ng paggamit ng isang
wika batay sa antas ng pamumuhay
o uri ng grupo ng mga nagsasalita.
IDYOLEK
–
Tawag sa indibidwal na paggamit
ng isang tao sa isang wika. Gaya ng
pagkakaiba ng mga finger prints ng
bawat tao.
REGISTER NA WIKA
–
Tumutukoy ito sa paggamit ng wika
ng iba’t ibang propesyonal sa iba’t
ibang propesyon na kanilang
kinabibilangan.
BALBAL O IMBENSYONG MGA SALITA
–
Mga salitang nabuo batay sa
layuning hindi maintindihan ng
hindi nila kauri ang pananalita
upang sa gayon maitago ang tunay
na kahulugan o mensahe.
GAYLINGO O BEKIMON
–
Itinuturing din na balbal na salita
partikular sa mga bakla.
PAGPILI NG MGA SANGGUNIAN
A. Pagtatala
– Sa pagtatalang ito kalakip ang mga
impormasyong maaaring batay sa
kaniyang obserbasyon sa paligid,
narinig o nabasa na makakatulong
upang kaniyang masagot ang mga
katanungang inilahad ng guro.
B. Paggamit ng internet
– Sa paggamit nito, kailangan
magkaroon ng kaalaman tungkol sa
tamang pagtingin o ebalwasyon ng
mga impormasyon na nakukuha
mula sa internet upang ang
pagsasaliksik ay magkaroon ng
kredibilidad.
C. Debrief
– Matapos
ang
pagkuha
ng
impormasyon
ay
maaaring
umpisahan na ang pagkakaroon ng
diskusyon
hinggil
sa
mga
impormasyon na nakalap ng mga
mag-aaral.
D. Mga koneksiyon
– Magiging
malinaw
ang
pananaliksik ng mga mag-aaral
kung kanilang malalaman ang
koneksiyon nito sa buhay. Sa
ganitong paraan lalo nilang
maiintindihan ang impormasyon at
aral sa pananaliksik.
impormasyon and buod na nasa
lohikal at kronolohikalna ayos ang
mga impormasyon.
Presi/Precis
–
Ito ay ang eksaktong replica ng
orihinal na akda sa pinaikling
beryson na naipahahayag nang
kumpleto ang argumento sa sukat o
habang sangkapat o sanlima.
Lagom o Sinopsis
–
Pinaikli ang pangunahing punto ng
isang babasahin, karaniwan itong
ginagamit bilang pabalat sa mga
nobela o di kaya ay naglalaan ng isa
o dalawang pahina sa likod na
bahagi ng nobela.
Hawig
–
Tinatawag na paraphrase sa ingles
at inilalahad nito sa sariling
pangungusap
ang
mga
impormasyong nakalap mula sa
ibang manunulat. Mas detalyado
ang hawig sapagkat isinasama sa
pagsulat kung kanino nanggaling
ang pahayag.
Sintesis
–
PAGBABASA AT PANANALIKSIK NG
IMPORMASYON
Narito ang mga ilang payo hingil sa bagay
na ito na dapat alamin:
Pinagsama-sama
ang
mga
impormasyong nakalap mula sa
mga tao o manunulat, libro o
pananaliksik upang makabuo ng
isang malinaw na pagbubuod o
babasahin na mayroong buo o
kumpletong datos.
Abstrak
A. Anong uri ng website ang
tinitingnan?
B. Sino ang may akda?
C. Ano ang layunin?
D. Paano inilahad ang impormasyon?
E. Makatotohanan baa ng teksto?
F. Ang
impormasyon
ba
ay
napapanahon?
–
PAGBUBUO NG SARILING PAGSUSURI
BATAY SA IMPOMASYON
–
PAGBUBUOD AT PAGUUGNAY-UGNAY
NG IMPORMASYON
Buod
–
Mababasa ang mga mahahalagang
detalye mula sa mga nabasa,
napakinggan o napanood. Siksik sa
Buod ng isang artikulo, ulat o pagaaral na inilalagay bago ang
introduksyon. Nilalaman nito ang
mga impormasyong nakalap mula
sa pag-aaral o pananaliksik.
Nilalayon
ng
pagsulat
na
makapaglahat ng impormasyon,
magbahagi ng katotohanan at
kaalaman na mula o hango sa isang
tiyak na sanggunian.
PAMANTAYAN SA PAGSUSURI SA
HALAGA O KAUGNAYAN NG MGA IEYA SA
BABASAHIG TEKSTO
1. Lohikal bang nakaayos ang mga
ideya?
2. May kailangang idagdag o alisin sa
mga impormasyon o sapat na ang
mga ito?
3. Nakapupukaw ba ng atensiyon ng
mambabasa?
4. May mga detalye bang walang
kaugnayan?
5. Malinaw bang naiitindihan ang mga
idea?
6. Mapagtitibay ba ng mga detalyeng
inilahad
ang
paglalahat
o
generalization?
7. Kapaki-pakinabang baa ng mga
ideya sa mga mambabasa
8. Ano ang kahinaan ng mga puntong
inilahad at paano mo ito
mapagtitibay
9. Katanggap-tangggap ba ang mga
salitang ginamit?
10. Sapat na ba ang mga impormasyon
o detalyeng isinulat?
11. May mga nagsasalungatan bang
mga ideya sa akda?
PAGSUSURI KUNG BALIDO ANG PAHAYAG
–
Madalas ay sa mga aklat, pahayagan
o internet kumukuha ng mga
impormasyon. Ang mga nabasang
ito ay pinaghalo-halong mga datos
mula sa iba’t ibang batis ng
impormasyon na maaring balido o
di balido.
Paraan upang matukoy kung opinyon ang
isang pahayag:
–
–
Gumagamit ng mga salitang: sa
aking palagay, sa ganang akin, sa
tingin ko at marami pang iba.
Gumagamit ng mga salitang: siguro,
parang, tila, at iba pa.
Paraang upang malaman
pahayag ay balido:
–
–
–
kung
ang
Maaring
maberipika
ang
pinaghanguan
ng
mga
impormasyon sa pamamagitan ng
bibliograpiya
Kumukuha lamang ng mga datos sa
aklat, pananaliksik, balita sa mga
pahayagan, telebisyon at radio,
magasin at dokumentaryo.
Kilalanin kung sino ang manunulat
–
Kailangan ay obhektibo
paglalaad ng mga datos.
PAGBABASA NG
TALAHANAYAN
–
MGA
GRAP
ang
AT
Isang mahalagang bahagi ang
paglalahad ng mga datos ang
paggamit ng gra at talahanayan
upang malinaw na maipakita ang
mga datos. Ang mga ito ay mga
dayagram na nagpapakita ng
relasyon sa pagitan ng mga bilang o
halaga.
Patnubay sa pagbabasa ng grap:
–
–
Suriin ang pamagat
Bigyang-pansin ang mga tala o
legend na nakasulat sa paligidng
grap
Pag-aralan ang grap
Pag-aralan ang mga impormasyon
na nakapaloob sa grap
Gumawa ng konklusyonsa mga
nakalap na impormasyon.
Patnubay sa pagbabasa ng talahanayan:
–
Basahin at pagaralan mabuti ang
pamagat
Basahin ang tala o legend
Pag-aralan kung ano ang kahulugan
ng mga numerong nakalagay
Gumawa ng sariling konklusyon
MGA GAWAING PANG KOMUNIKASYON
NG MGA FILIPINO
1. TSISMISAN
– Mga usapan na nadaragdagan at
nababawasan sa pagpapalit-palit
ng taong nagkukwento.
2. UMPUKAN
– Ito ay nag iipon-ipon ang mga tao
upang pag-usapan ang isang paksa.
3. TALAKAYAN
– Ito ay Gawain ng pagpapalitan ng
pananaw
sa
isang
isyu.
Nagkakaroon ditto ng diskusyon sa
mga dapat at hindi dapat gawin sa
isang talakayan.
4. PAGBABAHAY-BAHAY
– Ito ay may layuning maghatid ng
abot-kamay na impormasyon sa
pamamagitan ng pagbabahaybahay. Mainam itong estratehiya
kung ang impormasyong hatid ay
nais na mabatid ng mga tao sa
paraang personal na pakikipagusap.
5. PULONG BAYAN
– Maihahalintulad ito sa talakayan,
ito ay may karaniwang paksa na
pag- uusapan sa may namumunong
may kapangyarihan o awtoridad sa
nasasakupan.
(1963),
isang
antropologo.
Uri
ng
Proxemic Distance 1. Espasyong Intimate
up to 1- ½ ft. 2. Espasyong Publik- 12 ft. o
higit pa 3. Espasyong Sosyal- 4 -12 ft. 4.
Espasyong Personal- 1- ½ – 4 ft.
3. Oras / Kronemika (Chronemics)
a. Teknikal o siyentipikong oras –
KOMUNIKASYONG DI BERBAL
ginagamit lamang ito sa laboratoryo
1. Galaw ng Katawan (Kinesics) – Pag-aaral
atkaunti lamang ang kaugnayan nito
ng kilos at galaw ng katawan. May
sapang- araw-araw nating pamumuhay.
kahulugan ang paggalaw na iba’t ibang
bahagi ng ating katawan.
b. Pormal na Oras – tumutukoy kung paano
binibigyan ng kahuluganang kultura at
a. Ekspresyon ng Mukha “Nagpapakita ng
kung paano ito itinuturo.Halimbawa, sa
Emosyon” Halimbawa: masaya kung siya
kultura ng ating oras, hinahati ito sa
ay naka ngiti, malungkot kung umiiyak.
segundo, minuto, oras, araw, linggo,
b. Galaw ng Mata – Nagpapakita ng
buwan at taon. Sa eskwelahan
katapatan ng isang tao, nag- iiba ang
c. Impormal na Oras – medyo maluwag
mensaheng ipinahahayag batay sa tagal,
sapagkat
direksyon at kalidad ng kilos ng mata.
Magpakailanman, agad-agad,sa madaling
c. Kumpas “Galaw ng Kamay” – ay
hindi
eksakto.hal.
panahon atngayon din
kapamaraanang
d. Sikolohikal na Oras- tumutukoy sa
magagawa. a. Regulative – kumpas ng
kahalagahan ng pagtatakda ng oras
isang pulis o kumpas ng isang guro. b.
sanakaraan,
Descriptive
hinaharap.
maraming
bagay
–
at
kumpas
na
maaring
naglalarawan sa isang bagay. Halimbawa:
laki, haba, layo, taas at hugis ng isang
bagay
c.
Emphatic
nagpapahiwatig
–
ng
Kumpas
na
damdamin
Halimbawa: paghampas ng kamay sa
mesa, pagpalakpak, pagtaas ng kamay
sa
kasalukuyan
at
sa
4. Pandama o Paghawak (Haptics) – Ito ay
isa
sa
pinaka-primitibong
komunikasyon.
Minsan,
anyo
ng
ito
ay
nagpapahiwatig ng positibong emosyon.
Nangyayari ito sa mga taong malapit sa
isa’t isa gaya ng mga magkakaibigan o
d. Tindig o Postura – Tindig pa lamang ng
magkakapalagayang-loob.
isang tao ay nakapagbibigay na ng hinuha
Pagyakap, Paghaplos, pisil, tapik, batok,
kung anong klaseng tao ang iyong kaharap
haplos, hipo at iba pa.
o kausap.
Halimbawa:
5. Paralanguage – tumutukoy sa paraan ng
2. Proksemika (Proxemics) – “Pag – aaral
pagbigkas ng isang salita pagbibigay diin
ng komunikatibong gamit ng espasyo,
sa mga salita. Halimbawa: bilis ng
isang katawagang binuo ni Edward T. Hall
pagbigkas,paghinto
sa
loob
ng
pangungusap, lakas ng boses, kasama rin
sa bahaging ito ang pagsutsot, buntunghininga, ungol at paghinto
6. Katahimikan / Hindi Pag-imik – may
mahalagang tungkulin ding ginagampanan
ang dipag-imik/ katahimikan pagbibigay
ng oras o pagkakataon sa tagapagsalita
namakapag-isip at bumuo at mag-organisa
ng kaniyang sasabihin – sandata rin ang
katahimika – tugon sa pagkabalisa o
pagkainip,
pagkamahiyain
opagkamatatakutin
7. Kapaligiran – ang pagdarausan o lugar
na
gagamitin
sa
anumang
kumperensya,seminar
at
iba
pulong,
pa
ay
tumutukoy sa uri ng kapaligiran Pormal/
di pormal kaayusan ng lugar
8.
Simbolo (Iconics) – mga simbolo sa
paligid na may malinawna mensahe Hal. Sa
palikuran, bawal manigarilyo atbp.
9.
Kulay (Colorics) nagpapahiwatig ng
damdamin o oryentasyon. Halimbawa:
kulay asul at pula sa bandila ng pilipinas
10.
Bagay (Objectics) -Tumutukoy sa
paggamit
ng
mga
bagay
sa
pakikipagtalastasan. Kabilang rito ang
mga elektronikong ekwipment.
11. Vocalics – tunog
12. Pictics – tumutukoy sa ekspresyon ng
mukha
13, Olfactorics – amoy
…